Polonia w USA Pokaż wszystkie »

Zgodnie z przepisami polskiego kodeksu cywilnego (art.95-109), pełnomocnik należy do grupy bezpośrednich zastępców mocodawcy, czyli dokonuje czynności prawnych w imieniu i na rzecz tego mocodawcy. Gdy dana czynność lub czynności zostały dokonane w granicach umocowania (upoważnienia), to pociągają skutki bezpośrednio dla tego mocodawcy. Ażeby to umocowanie było prawnie skuteczne, sam pełnomocnik musi być osobą posiadającą co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych, działającą w imieniu reprezentowanego, a jego działanie nie może być zabronione przez przepis ustawy bądź właściwość czynności, której się podejmuje.

Druga strona czynności podejmowanej przed pełnomocnika musi mieć świadomość, że ma do czynienia z reprezentantem mocodawcy. Wiedzę swoją może czerpać z faktu, iż przedstawiciel np. okazał pisemne pełnomocnictwo lub wynika to z kontekstu sytuacyjnego lub okoliczności, które towarzyszą danej czynności prawnej. Na przykład, gdy dana osoba pracuje w lokalu jakiejś firmy można wnosić, że jest jej przedstawicielem. Jeśli by się okazało, iż pełnomocnik zataił fakt działania w imieniu mocodawcy, to skutki zawartej np. transakcji dotyczą wyłącznie jego, a nie reprezentowanego.

W orzecznictwie sądowym przyjęło się, że wprawdzie pełnomocnictwo może być ustanowione w sposób dorozumiany, ale nie dotyczy to przypadków, gdy powinno być udzielone w tzw. szczególnej formie, jak np. w formie aktu notarialnego. W przypadku pełnomocnictw wystawianych za granicą taką formę uzyskuje się poprzez dołączenie do pisemnego oryginału tzw. apostille wystawianego zgodnie z Konwencją haską w Ameryce przez sekretarza danego stanu. W praktyce pełnomocników ustanawia się z reguły spośród dorosłych członków rodziny, dobrych i zaufanych przyjaciół, albo gdy jest to wymagane przez przepisy z grona adwokatów lub radców prawnych.

Udzielane pełnomocnictwa mogą mieć charakter ogólny, bądź szczególny (zwane są wtedy pełnomocnictwami rodzajowymi). Pełnomocnictwo ogólne upoważnia pełnomocnika do dokonywania czynności tzw. zwykłego zarządu, a więc takich, których celem jest zachowanie np. mienia w stanie niepogorszonym i osiągania zwykłych korzyści, jakie dana rzecz przynosi przy założeniu, że się nią właściwie gospodaruje. Jeśli ktoś pozostawił w Polsce dom i chce, ażeby ktoś się nim opiekował, to pełnomocnictwo na przykład do zarządu i administracji danej nieruchomości jest rodzajem pełnomocnictwa ogólnego. Czy zatem takie pełnomocnictwo upoważnia do sprzedaży tego domu przez pełnomocnika bez wiedzy właściciela – mocodawcy? Na to pytanie należy odpowiedzieć przecząco, albowiem do tego potrzebne jest tzw. pełnomocnictwo rodzajowe (szczególne), które uprawnia do dokonania czynności, do których pełnomocnictwo ogólne jest niewystarczające.

Przepisy prawa wymagają dla dokonania niektórych czynności wystawienia wyłącznie pełnomocnictwa szczególnego, a w jednym z orzeczeń Sądu Najwyższego (OSNC z 1999, nr 3, poz.66) podkreślono, że pełnomocnictwo rodzajowe powinno określać rodzaj czynności prawnej objętej umocowaniem oraz jej przedmiot. Jeżeli rodzaj czynności prawnej nie jest w pełnomocnictwie określony w sposób wyraźny, dla ustalenia rzeczywistej woli mocodawcy mają zastosowanie reguły interpretacyjne obowiązujące przy tłumaczeniu oświadczeń woli.

Wprawdzie upoważnienie generalnie nie wymaga szczególnej formy, ale pełnomocnictwo ogólne pod rygorem nieważności powinno być udzielone na piśmie. Ponadto, jak już wspomniano, gdy do ważności czynności prawnej potrzebna jest forma szczególna, taką formę musi mieć także pełnomocnictwo. Przykładowo do sprzedaży, darowizny domu czy mieszkania własnościowego w Polsce potrzebne jest pełnomocnictwo w formie notarialnej. Bez takiego pełnomocnictwa notariusz nie przeprowadzi transakcji.

Wola mocodawcy decyduje o zakresie upoważnienia i może być przez niego dowolnie kształtowana w płaszczyźnie podmiotowej lub przedmiotowej. Na przykład wykluczy on możliwość sprzedaży nieruchomości niezbyt lubianemu sąsiadowi lub wskaże, za jaką minimalną cenę może ona zostać sprzedana. Możliwe jest też wprowadzenie innych warunków lub terminów. Jako przykład niech posłuży pełnomocnictwo do zawarcia umowy darowizny nieruchomości pod warunkiem, że obdarowany zgodzi się na ustanowienie dożywotniej służebności mieszkania na rzecz darczyńcy w domu położonym na tej działce. Mocodawca może także wprowadzić w wystawionym pełnomocnictwie np. termin, do którego pełnomocnik powinien zawrzeć przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości. Z chwilą, gdy nie dojdzie do tej transakcji w oznaczonym terminie, umocowanie do jej zawarcia wygasa w sposób automatyczny. Warto podkreślić, iż w praktyce pisemne pełnomocnictwa najlepiej chronią zarówno interesy reprezentowanego, jak i jego przedstawiciela. Nadto mogą nawet zawierać całościową treść czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik. W takich przypadkach wykluczona jest zarówno błędna interpretacja tego oświadczenia woli, jak i możliwość przekroczenia przez pełnomocnika zakresu umocowania.

Zgodnie z przepisami, pełnomocnictwo może być odwołane w każdym czasie przez mocodawcę, chyba, że zrzekł się tego uprawnienia z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Automatycznie zaś pełnomocnictwo wygasa w razie śmierci mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że znowu inaczej zastrzeżono w związku z treścią stosunku prawnego nim objętego. Można zatem w niektórych przypadkach sporządzić nawet nieodwołalne pełnomocnictwo. O ile takiego zastrzeżenia nie ma w treści pełnomocnictwa, można je odwołać w dowolnym czasie.

Zgodnie z nowymi przepisami polskiego Prawa Prywatnego Międzynarodowego, obowiązującymi od zeszłego roku, mocodawca może dokonać wyboru prawa (art. 23), ale w przypadku nieruchomości położonych w kraju wszelkie czynności prawne ich dotyczące będą dokonywane w zgodności z prawem polskim (art. 25 §2).

Jak widać, ustanowienie przedstawiciela jest rzeczą o wiele tańszą, niż osobista podróż do kraju i związane z tym wydatki. Wszystko zależy jednak od sposobu sporządzenia pełnomocnictwa, jego treści i warunków w nim wprowadzonych. W tekstach prawnych, jakimi są pełnomocnictwa, każdy użyty wyraz ma ogromne znaczenie. Stąd też potrzebna jest wiedza prawnicza posiadana przez osobę sporządzającą pełnomocnictwo, aby nie narazić na szwank interesów mocodawcy, którego na przykład zamiarem było upoważnienie pełnomocnika do administrowania nieruchomością, a nie do jej zadysponowania w formie sprzedaży i pobrania ceny.

Bardzo często się zdarza, że jeden z członków rodziny dostaje z Polski gotowy projekt pełnomocnictwa, jakie ma wystawić. Tekst z reguły zawiera szereg zwrotów prawnych, które nie są do końca zrozumiałe. W takich sytuacjach należałoby się najpierw skontaktować ze specjalistą w celu poznania wszystkich konsekwencji związanych ze złożeniem podpisu. W szczególności dotyczy to zapewnień spadkowych, składanych w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym lub oświadczeń w sprawie podziału spadku. Mocodawca może niezgodnie ze swoim interesem lub intencjami umocować pełnomocnika w tak szerokim zakresie, że ten jest w stanie przejąć cały spadek z pominięciem osoby mocodawcy, chociaż nie było to wcale jego zamiarem. Niejedna osoba przeżyła szok po sporządzeniu pełnomocnictwa przez niektóre biura, albowiem okazało się, iż wbrew swojej woli zrzekła się przysłowiowej ojcowizny.

--

Bogdan Mucha, doktor nauk prawnych, jest autorem i współautorem książek oraz wielu publikacji naukowych i publicystycznych. Ostatnio ukazała się nakładem Wydawnictwa A. Marszałek książka na temat finansowania kampanii wyborczych w USA. Dzięki współpracy z polskimi kancelariami prawniczymi, bez konieczności wyjazdu do Polski, pomoże w sprawach z zakresu prawa polskiego (rozwody, legalizacje rozwodów amerykańskich, podziały majątku, sprawy alimentacyjne, spadkowe, obroty nieruchomościami, sprawy mieszkaniowe, profesjonalne pełnomocnictwa z apostille do kupna, sprzedaży, darowizn).