Nauka i technika Pokaż wszystkie »

Jednym z najpiękniejszych prezentów, jakie podarowała nam natura, są drogocenne kamienie. Towarzyszą człowiekowi od tysięcy lat. Ich piękno przyciągało myśliwych, czarowników i oczywiście kobiety. Używane jako amulety miały chronić i przynosić szczęście; przypisywano im właściwości lecznicze, niekiedy nawet magiczne. Obecnie służą do wyrobu przepięknej biżuterii. Połączone ze srebrem, złotem czy platyną dodają blasku każdej kobiecie i stanowią nieodłączny element eleganckiej sukni. W dzisiejszym artykule przedstawię te najpiękniejsze i najbardziej popularne kamienie półszlachetne. Są to: ametyst i topaz oraz bursztyn i perła. Każdy z nich jest inny. Różnią się kolorem, przejrzystością i pochodzeniem – dwa pierwsze to dar przyrody nieożywionej. Perła i bursztyn to kamienie organiczne.

Ametyst

Ametyst jest niezwykle popularnym, przezroczystym kamieniem. Występuje we wszystkich odcieniach fioletu – od lekko różowej, po głęboką purpurę. Swoją barwę zawdzięcza domieszkom związków żelaza. Według legendy w stworzeniu ametystu wzięli udział bogowie starożytnego Rzymu – Bachus i Diana. Mit mówi, że pewnego dnia Bachus – bóg wina, uznał, że śmiertelnicy nie szanują go należycie i postanowił ich ukarać. Przysiągł, że pierwsza osoba, która stanie na jego drodze, zostanie pożarta przez lwy. W tym czasie dziewczyna o imieniu Amethys szła do świątyni Diana i to właśnie ją zaatakowały nasłane przez Bachusa lwy. Diana chcąc uchronić dziewczynę przed okrutną śmiercią, zamieniła ją w piękny, przezroczysty kryształ. Bachus, aby przeprosić boginię za znieważenie i niepotrzebną śmierć służki, wylał na kryształ kielich swojego najlepszego wina, zamieniając go w ametyst. Być może z tej przyczyny, a być może z powodu barwy ametystu, w starożytnych czasach ucztowano z ametystowymi pucharami w dłoniach. Wierzono, że kamień ten chroni przez upiciem się i „trudnościami” dnia następnego. Ponadto ametyst miał neutralizować inne trucizny, więc często po prostu wrzucano go do kielicha. Kogo nie było stać na ametystowy puchar, ten dodawał do wina ametystowego proszku.

Od średniowiecza ametyst stał się wysoko cenionym symbolem godności kościelnej. Często był i nadal jest umieszczany w kardynalskich i biskupich pierścieniach. Ametyst miał dodawać odwagi żołnierzom udającym się na wojnę oraz pomagać myśliwym w polowaniu. Kamień ten miał także zapewnić żeglarzom bezpieczną podróż. Dzisiejsza medycyna naturalna zaleca noszenie ametystu na bóle głowy, słabą odporność ogranizmu oraz epilepsję. Ponadto kamień ten jest symbolem szczerości, bezpieczeństwa, spokoju ducha i trzeźwości.

Ametyst jest pięknym, dostępnym kamieniem. Najwydajniejsze kopalnie ametystów znajdują się obecnie na terenie Brazylii, Urugwaju, Sri Lanki i Rosji. Jego wspaniała barwa pięknie prezentuje się we wszelkiego rodzaju ozdobach jubilerskich. Nosząc go, musimy jednak pamiętać, że kamień ten może wyblaknąć pod wpływem słońca. Ametyst jest kamieniem wszystkich urodzonych w lutym.

Topaz

Topaz jest jednym z najpopularniejszych kamieni, używanych obecnie w jubilerstwie. Jest kamieniem kruchym i przezroczystym. Charakteryzuje się ogromnym bogactwem barw. Są topazy bezbarwne, błękitne, niebieskie, żółte, pomarańczowe i fioletowe. Zdarzają się także topazy różowe i czerwone. Już w starożytności kamień ten cieszył się wielkim powodzeniem. Dawne teksty podają, że najpiękniejsze okazy znajdowano na wyspie o nazwie Topazios położonej na Morzu Czerwonym. Nazwa wyspy pochodzi od słowa „szukać”, ponieważ często była otoczona mgłą i żeglarze rzeczywiście mieli wielkie trudności, aby do niej dotrzeć. Egipcjanie wierzyli, że topaz zawdzięcza swoją barwę dotykowi boga słońca. Nosili go więc jako talizman, wierząc, że ochroni ich przed wszelkim nieszczęściem. Jego nazwę wywodzili od słowa „topas”, co oznacza ogień i nawiązuje do złotej, szlachetnej odmiany tego kamienia.

Nasi przodkowie przypisywali mu różnorodne właściwości. Starożytni Grecy uważali, że topaz dodaje siły zarówno fizycznej, jak i intelektualnej. Miał także zapewniać urodę, wierność i długowieczność. Ponadto wierzono, że topazy wzmacniają koncentrację, dodają wypowiadanym słowom siły i wyrazu. Dzisiejsza medycyna naturalna uważa topazy za kamienie młodości. Noszenie ich opóźnia proces starzenia, ale korzystnie wpływa także na wrzody, żylaki i astmę.

Topazy wykorzystuje się do wyrobu wszelkiego rodzaju biżuterii, szczególnie często oprawia się topaz niebieski. Najrzadsze, najbardziej pożądane i najdroższe są topazy czerwone i intensywnie różowe. Co ciekawe, topazy przezroczyste czasami zastępują diament. Najważniejsze złoża tego minerału znajdują się w Brazylii, Meksyku, Pakistanie, Stanach Zjednoczonych i Rosji. Topaz jest kamieniem osób urodzonych w listopadzie.

Perła

Perła jest uznawana za królową drogocennych kamieni. Od wieków stanowiła obiekt pożądania i fascynacji człowieka. Początkowo miała znaczenie obrzędowe i lecznicze, dopiero później zaczęto wykorzystywać ją w jubilerstwie. Perła jest kamieniem organicznym – jest wytwarzana przez słodko i słonowodne małże, czasami ślimaki. Kamienie powstają na skutek reakcji małża na ciało obce, np. ziarenko piasku, które wniknęło pod muszlę. Małż broniąc się, wypuszcza śluz, który otacza ciało obce powłoką masy i twardnieje. W ten sposób, z kolejnych warstw śluzu, powstaje perła. Ten proces może trwać nawet kilkanaście lat.

O wartości i jakości perły decyduje m.in. jej wielkość, forma, grubość powłoki masy perłowej, a także barwa i połysk. Perły niezwykle różnią się wielkością. Mogą być tak małe jak główka szpilki albo tak duże jak gołębie jajo. Mogą też przybierać przeróżne kształty. Najbardziej cenione są te idealnie kuliste. Jednak w jubilerstwie wykorzystuje się także perły barokowe (o fantazyjnych, nieregularnych kształtach), perły w kształcie kropli, guzika czy ziarna. Na wartość pereł wpływa także ich barwa i połysk. Najbardziej popularne są perły białe lub czarne, ale ostatnio coraz częściej spotyka się perły brązowe, szare, niebieskie czy różowe.

Ze wszystkich czynników, które decydują o wartości perły, najważniejszy jest sposób jej powstania. Wyróżniamy perły naturalne i hodowlane. Perły naturalne są wytworem natury – w ich powstaniu nie uczestniczy człowiek. Są niezwykle rzadkie i bardzo drogie. Ich udział w światowym rynku ciągle maleje, obecnie stanowią zaledwie kilka procent pereł oferowanych do sprzedaży. Te najbardziej cenione pochodzą z wybrzeży Bahrajnu, one też osiągają najwyższe ceny. Perły hodowlane powstają z inspiracji człowieka. Na przełomie XIX i XX wieku w Japonii opracowano nowoczesną metodę hodowli pereł, co wydatnie przyczyniło się do zwiększenia ich popularności i obniżenia cen. Perły hodowlane są także produktem naturalnym, wytworzonym przez małże. Jednak ich powstanie i rozwój jest ściśle kontrolowany przez człowieka.

Perły od dawna były uznawane za symbol elegancji. Na przestrzeni lat zyskały sobie grono oddanych miłośników, do których zalicza się sama Elżbieta II. Niemal przy każdej okazji na szyi królowej można zauważyć pojedynczy lub podwójny sznur białych pereł. Niektórzy uważają, że perły symbolizują żałobę i smutek, dlatego też radzą, aby panna młoda nie zakładała ich do ślubu. Perłom przypisywano też ogromną moc leczniczą. Uważano, że sproszkowane leczą dolegliwości serca, układu krążenia oraz zaburzenia psychiczne. Ponadto zmieszane z mlekiem miały zapewnić śpiewakom dobry głos i leczyć chorą wątrobę. Dziś w medycynie naturalnej wykorzystuje się perły, jako środek ułatwiający oczyszczanie organizmu z toksyn.

Kamienie te z racji swojego pochodzenia są niezwykle delikatne. Są wrażliwe na kwasy, pot, kosmetyki czy lakier do włosów. Chcąc utrzymać biżuterię z perłami w jak najlepszym stanie, powinno się ją przechowywać w osobnych woreczkach, nakładać po wykonaniu makijażu i rozpyleniu perfum. Ponieważ perły składają się w ok. 2% z wody nie należy ich także przechowywać w nasłonecznionym lub bardzo ciepłym miejscu.

Bursztyn

Bursztyn powstał 40 mln lat temu z żywicy drzew iglastych, które ówcześnie porastały teren dzisiejszego Morza Bałtyckiego. Istnieją dwie teorie, które wyjaśniają dlaczego drzewa te produkowały tak duże ilości żywicy. Jedna z nich mówi, że w ten sposób drzewa osłaniały pęknięcia i zranienia blokując dostęp pasożytom i grzybom. Wg drugiej teorii zwiększenie wydzielania żywicy było spowodowane zmianami klimatu, wahaniami temperatury i dużą aktywnością wulkaniczną.

Bursztyn to niezwykle piękny kamień organiczny, który charakteryzuje się wielką różnorodnością barw. Może przybierać barwę białą (która była najbardziej ceniona w przeszłości), czerwoną oraz wszystkie odcienie żółci i brązu. Spotyka się także bursztyny o barwie niebieskiej, zielonej a nawet czarnej. Kamienie te różnią się także przezroczystością. Niektóre są mleczne, inne przezroczyste lub mętne – zależy to od ilości zawartych w nich pęcherzyków powietrza. Co więcej bursztyn, jako chyba jedyny z kamieni, może zawierać charakterystyczne inkluzje, czyli zatopione w nim rośliny lub drobne zwierzęta. Te niezwykłe pamiątki z przeszłości są bezcenne dla nauki, stanowią też niecodzienną gratkę dla kolekcjonerów.

Piękno i zdrowotne właściwości bursztynu wykorzystywał już człowiek pierwotny. Świadczą o tym znajdowane przez archeologów amulety i naszyjniki. Bursztyn był też niezwykle pożądanym kamieniem w starożytnym Rzymie. Z wybrzeży Bałtyku do Italii prowadził słynny bursztynowy szlak, którym dostarczano je na południe Europy. Czemu bursztyn zawdzięczał swą popularność? Przede wszystkim ceniono go za jego piękno; wierzono, że jest promieniem słońca zamkniętym w kamieniu. Oprócz tego przypisywano mu szereg właściwości leczniczych. Miał chronić przed zarazą, leczyć zawroty głowy, astmę, gorączkę i choroby serca. Był także pomocny w leczeniu oparzeń, ukąszeń i stłuczeń. Współcześnie uznaje się, że bursztyn pomaga w leczeniu chorób gardła czy przy zapaleniu migdałków. Wzmacnia też tarczycę. Dlatego szczególnie zalecane jest noszenie zawieszek i wisiorków z bursztynem. Medycyna naturalna zaleca także bursztyn na schorzenia układu pokarmowego i infekcje górnych dróg oddechowych. Obecnie, na bazie uzyskiwanego z bursztynu kwasu bursztynowego, wyrabia się kremy i maści na dolegliwości reumatyczne, podrażnienia skóry oraz astmę. Z bursztynu wykonuje się także przedmioty użytkowe i ozdobne oraz oczywiście biżuterię. Szczególnie chętnie jest oprawiany w srebro. Największe i najbardziej cenione złoża bursztynu znajdują się u wybrzeża Bałtyku, ale kamienie te wydobywa się także w Rumunii czy Birmie.

Bursztyn ma kilka ciekawych, charakterystycznych właściwości. Przede wszystkim jest ciepły w dotyku, cieplejszy niż inne kamienie, a ogrzany w dłoni przyjemnie pachnie żywicą. Ponadto może uzyskać ładunek elektryczny. Po potarciu ładuje się ujemnie i przyciąga np. skrawki papieru. Co więcej, bursztyn unosi się na powierzchni wody słonej, w słodkiej zaś tonie.

Kamienie drogocenne to fascynujący temat. Ich powstanie, kolory, czasem wielkie rozmiary i astronomiczne ceny niewątpliwie pobudzają wyobraźnię. Dziś, mimo że są bardziej dostępne niż kiedykolwiek wcześniej, nadal kojarzą się z bogactwem i luksusem. Oprócz opisanych powyżej kamieni, znanych jest kilkadziesiąt innych, równie pięknych minerałów, jak granat, opal czy turkus. Każdy z nich jest inny, każdy z nich ma też odmienne właściwości. Tylko od nas zależy, który upodobamy sobie najbardziej i który będzie dla nas najcenniejszy.

 

Niniejszy artykuł powstał w oparciu o:
- Raymond J.L. Walters: „Drogocenne kamienie”, Warszawa 1999
- www.amber.com.pl